Chińska kultura jest jedną z najstarszych i niewątpliwie bardzo bogatych w tradycję i obyczaje. Przed przystąpieniem do budowania relacji z mieszkańcami Dalekiego Wschodu warto zapoznać się choćby z podstawowymi zasadami savoir vivre obowiązującymi w tej kulturze. Poniżej wskazuję na co warto zwrócić uwagę podczas takich spotkań, aby uszanować ich hierarchię oraz nie urazić gestem.
Hierarchia i przywództwo
Hierarchia odgrywa w kulturze chińskiej dużą rolę i jest wyraźnie zaznaczana na każdym kroku. Dużym szacunkiem otacza się osoby starsze oraz osoby na wyższych stanowiskach. Podczas negocjacji:
Osoba zajmująca najwyższe stanowisko wchodzi do sali, siada, wstaje i przemawia jako pierwsza; będzie również widniała na pierwszym miejscu oficjalnej listy delegacji.
Negocjacje prowadzi osoba najwyższa rangą
Należy dbać o to, by kierować się przede wszystkim do najważniejszego reprezentanta delegacji.
Do uczestniczenia w negocjacjach należy raczej wybierać osoby starsze i bardziej doświadczone. Należy uważać, aby nie odstawały rangą od przedstawicieli partnera.
Im wyżej stojący w hierarchii przedstawiciel naszej firmy pojawi się na spotkaniu, tym wyższy rangą przedstawiciel chińskiej firmy zaszczyci nas swoją obecnością.
Chińskie delegacje zawsze obejmują kilka osób, dlatego na spotkania należy wybrać się również z asystentami.
Przedstawiciele chińskiej delegacji o wyższych stanowiskach zajmują wyższe (ew. te same) piętra w hotelu oraz mają wyższy standard pokoju niż pozostali członkowie delegacji.
Niezachowanie etykiety (i hierarchii) jest postrzegane jako próba poniżenia godności partnera. Należy uważać na zachowania prowadzące do „utraty twarzy” („mianzi” lub w najgorszym wypadku „julian”). Należą do nich:
Krytyka (wyrażona wprost a zwłaszcza w obecności innych Chińczyków),
Bezpośrednia odmowa (raczej należy stosować zwroty typu: „tak, ale”, „zostawmy to na później”, „zastanowimy się nad tą opcją”; z drugiej strony słysząc takie słowa od chińskich partnerów możemy domyślać się odmowy)
Żartowanie (zwłaszcza żarty obejmujące sferę relacji damsko-męskich; sprawy seksu są traktowane prze Chińczyków bardzo poważnie).
Zbyt ekspresyjna mowa ciała (zwłaszcza jeśli jest niezgodna z przekazem werbalnym).
Nierównowaga w udzielaniu sobie przysług w kręgu znajomych (guanxi)
Nieoddanie długu lub oszukanie partnera w interesach
„Drzewo ma korę, człowiek ma twarz”
dlatego twarz można odbudować poprzez uzyskiwanie dobrych kontraktów, realizację ważnych projektów biznesowych oraz uzyskiwanie szacunku od innych osób, zwłaszcza jeśli są to osoby bardzo poważane.
Język ciała, przywitanie i przedstawienie się
Azjaci charakteryzują się znacznie większym stonowaniem ekspresji i ukrywaniem emocji (zwłaszcza negatywnych) w porównaniu z mieszkańcami Europy. Podczas rozmów warto pamiętać, że:
Przy przywitaniu podajemy prawą dłoń, a uścisk może trwać dłuższą chwilę, nie należy jednak pierwszemu wyciągać dłoni, gdyż w niektórych kręgach nadal jest to niespotykana forma przywitania; warto wówczas lewą ręką złapać się powyżej prawego nadgarstka.
Podczas przywitania lekko się skłaniamy (pochylając cały tułów, a nie tylko głowę) i kierujemy wzrok w dół.
Typowym przywitaniem po chińsku jest ni hao – odpowiednik dzień dobry.
Podczas przywitania należy mieć ze sobą wizytówki; podajemy oraz przyjmujemy je oburącz, tekstem skierowanym do przyjmującego. Z jej treścią należy się od razu zapoznać a następnie położyć na stole w widocznym miejscu. Nie wolno j
ej zginać ani nic na niej notować.
Źle jest przyjmowana nadmierna gestykulacja, wymachiwanie rękoma
Należy zachować dystans fizyczny a już w żadnym wypadku nie należy poklepywać po ramieniu (co jest zresztą sprzeczne z etykietą biznesu także w naszej kulturze; ta forma jest dopuszczalna jedynie w bliskich, przyjacielskich kontaktach)
Należy kontrolować emocje i mimikę
W żadnej sytuacji nie należy okazywać zniecierpliwienia czy złości
Podawanie czegokolwiek lewą ręką jest niegrzeczne; należy podawać i przyjmować oburącz
Jednym z najbardziej obraźliwych gestów jest wycieranie nosa przy stole. Nie robi się tego publicznie a wyłącznie w odosobnionym miejscu. Osoby z katarem nie powinny więc uczestniczyć w spotkaniach biznesowych.
Utrzymywanie stałego kontaktu wzrokowego jest uważane za arogancję
Jeśli wizyta lub wystąpienie zostanie przyjęta oklaskami, należy je odwzajemnić – jest to forma przywitania.
Zasad jest dużo i pytanie pozostaje jedno: jak o tym wszystkim pamiętać podczas spotkania? Myślę, że wystarczy pozwolić sobie na pokorę, pomyłki i przeprosiny (bardzo dobrze widziane w Chinach). Nie narzucać się ze swoją osobą i w każdej sytuacji pamiętać o tym, co leży u podstaw wszystkich zasad wyznaczających etykietę biznesową: szacunek do drugiego człowieka, dbałość o jego komfort, o to by nie wprowadzić w zakłopotanie pokora i uszanowanie dla hierarchii. Zachowując taką postawę uchronimy się przed niechęcią wobec nas spowodowan